Warto przeczytać

                             

Prof. dr hab. Anna I. Brzezińska, Zespół Wczesnej Edukacji, Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie

Dr Joanna Matejczuk, Instytut Psychologii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
 

PRACA W ZESPOŁACH ZADANIOWYCH. METODA PROJEKTÓW

            Im młodsze dzieci, tym bardziej różnią się tempem rozwoju i osiągnięciami
rozwojowymi. Ponadto rodzice w różny sposób przygotowują swoje dzieci do
przestąpienia progu szkolnego. To sprawia, że dzieci w pierwszej klasie są tak różne,
zarówno pod względem wiedzy i umiejętności oraz sposobu funkcjonowania,
jak i potrzeb. Różnorodność dzieci w klasie to ważny czynnik ich rozwoju i przygotowania do życia we współczesnym społeczeństwie. To dzięki niej dzieci mają szansę nauczyć się żyć w zróżnicowanej i nieprzewidywalnej rzeczywistości, która będzie ich udziałem w dorosłym życiu. Mają szansę zobaczyć, że choć ludzie są różni to mogą RAZEM żyć i pracować, pomagać sobie, a nawet znajdować dobre rozwiązania w trudnych i niepewnych sytuacjach.
Dla nauczyciela rozpoczynającego pracę z dziećmi 6-letnimi ważne jest rozpoznanie i wykorzystanie tej różnorodności w procesie kształcenia i wychowania. Dzięki temu szkoła pomoże dzieciom zdobyć różne narzędzia poznawania i porządkowania świata oraz bezpiecznego i z poszanowaniem innych ludzi działania w nim.

Jak pracować ze zróżnicowaną pod względem zasobów dzieci klasą ?

 

RELACJE 
Cel: przygotowanie dziecka do satysfakcjonującego bycia z innymi ludźmi, efektywnej
współpracy i budowania pierwszych przyjaźni. 

Nauka w szkole to nie tylko zdobywanie wiedzy i umiejętności. To przede wszystkim czas uspołeczniania dziecka. Dzięki innym ludziom dziecko ma możliwość zdobywania i porządkowania wiedzy o świecie,
o sobie i o relacjach społecznych. W szkole dziecko spotyka się z różnymi
sposobami interpretacji rzeczywistości i stylami działania. Konflikt poznawczy, jaki wtedy powstaje w jego umyśle to:
• motor napędowy dla rozwoju poznawczego, bo rozbudza ciekawość
poznawczą,
• okazja do porównywania się z innymi i zastanawiania się nad podobieństwami
i różnicami, a więc nauka wnikliwej obserwacji i krytycznego
myślenia,
• szansa podpatrywania innych i opanowywania rozmaitych sposobów
działania, tak aby realizować swoje pragnienia z uwzględnieniem
potrzeb i pragnień innych ludzi, a więc nauka wytrwałości w dążeniu do celu.

 

Jak pracować?

• zadania i zabawy w zespołach różnej wielkości i w zmieniających się parach, aby tworzyć okazje do poznawania różnych dzieci i współdziałania z nimi w różnych zadaniach
• rozmowy o zasadach i normach społecznych – informowanie, uzgadnianie, uzasadnianie, rozstrzyganie wątpliwości
• aranżowanie sytuacji, w których dzieci mogą obserwować i doświadczać różnych relacji społecznych i przez to zwiększać wachlarz swoich kompetencji społecznych: wyjścia do instytucji publicznych w najbliższej okolicy, zaproszenie gości do klasy, zadania wykonywane wspólnie z rodzicami, współpraca ze starszymi i młodszymi dziećmi,
np. w świetlicy, pobliskim przedszkolu, na festynie
• zadania, zabawy i obowiązki pozwalające poznawać, doświadczać i ćwiczyć różne role społeczne: dyżurny klasowy, szef grupy zadaniowej, nauczyciel innych dzieci, zabawy w inscenizacje z podziałem na role.

 

AKTYWNOŚĆ

Cel: przygotowanie dziecka do zadawania pytań, eksperymentowania i zdobywania
samodzielności oraz kształtowanie wytrwałości i odwagi w działaniu.

            Dziecko ma naturalną potrzebę bycia aktywnym. Ta aktywność, odpowiednio wykorzystana, uspołeczniona i ukierunkowana przez szkołę, może się stać jego ważnym zasobem na przyszłość. Dzięki niej dziecko pozostanie twórcze i odważne w realizacji zadań, z którymi
przyjdzie mu się zmierzyć.

Jak pracować?

• pozwalać dzieciom samodzielnie poznawać otaczającą je rzeczywistość – dotykać, wąchać, smakować, stukać, poruszać, używaćzwykłych przedmiotów w niezwykły sposób
• zamieniać zwykłe przedmioty (liście, guziki, skarpetki, czapki, łyżki, pokrywki) w „pomoce dydaktyczne”
• wykorzystywać każdą okazję do nauki czytania, pisania i liczenia: szukanie różnic i podobieństw, kategoryzowanie w zbiory, uczenie relacji przestrzennych i przyczynowo-skutkowych w trakcie lub po wizycie w sklepie, banku, na poczcie, w parku, kinie
• tworzyć okazje do regulowania własnego działania w przestrzeni (jak będzie się wam najwygodniej pracowało przy tym zadaniu?) przez częste zmiany aranżacji klasy i układ stolików i krzesełek, a przez odpowiedni dobór form aktywności zachęcać dzieci do
zmiany pozycji i szukania pozycji wygodnej dla siebie stosownie do rodzaju zadania czy zabawy
• uczyć samokontroli poprzez naukę powstrzymywania się od natychmiastowego działania: wszyscy na mnie patrzą a ... na „trzy-cztery” zaczynamy; uwaga… start!; najpierw przygotujemy sobie wszystko, co jest nam potrzebne do…

 

ZABAWA

Cel: poszerzanie wiedzy; ćwiczenie umiejętności poznawczych i społecznych przez
rozwiązywanie problemów; radzenie sobie wspólnie z innymi z trudnościami: doświadczanie radości z sukcesów.

Zabawa to najważniejsza forma aktywności dziecka we wczesnym dzieciństwie (zabawy konstrukcyjne), w wieku przedszkolnym (zabawy tematyczne i w role, zabawy „na niby”) i nie przestaje nią być wraz z przyjęciem roli ucznia w szkole (zabawy przekształcające się
w gry z regułami).
• Dziecko nadal chce doświadczać przyjemności płynącej z zabawy, ale staje się coraz bardziej gotowe do podporządkowywania się
zasadom i regułom i do odraczania przyjemności.
• Zabawa w wieku szkolnym nadal pełni funkcje uwalniania od doświadczanych napięć, bo pozwala dziecku odreagować się w bezpieczny sposób.
• Bawienie się to najlepszy sposób ćwiczenia tego, z czym w realnym życiu dziecko ma kłopot – stąd tak częste „zabawy w szkołę” czy „w lekarza”.

Jak pracować?

• wprowadzać zabawy i gry ruchowe i wplatać je w zadania szkolne, np.: kołysanie się podczas sylabizowania, tworzenie z siebie zbiorów, ilustrowanie minami i gestami opowiadanej przez nauczyciela czy czytanej historyjki
• wprowadzać wierszyki, piosenki, wyliczanki, rymowanki – pozwalają one dziecku porządkować wiedzę i rozwijają pamięć
• wprowadzać gry planszowe i komputerowe – wymagające współdziałania z innymi, bo uczy to znoszenia porażek, pocieszania innych, planowania działań, świętowania sukcesu
• tworzyć miejsce do spontanicznej zabawy „na niby”, z odgrywaniem ról, np.: można być literką, która zgodnie z zasadami ortografii przyjaźni się z innymi literami i wspólnie układa się z nimi w słowa; albo rycerzem, który wraz z innymi bohaterami opowiada o historii
jakiejś dalekiej krainy

 

EMOCJE

Cel: nabycie przez dziecko przekonania, że rozumie, co się dzieje i że potrafi regulować
własne zachowanie zgodnie z wewnętrznymi pragnieniami oraz stosownie
do sytuacji.

                  Czas nauki w szkole to nie tylko inwestycja w rozwój poznawczy. To też
czas poznawania siebie i przygotowywania się do przejęcia odpowiedzialności za siebie, własną naukę i pracę. Zadaniem nauczyciela jest wzmacnianie samoregulacji ucznia w sferze emocji (kontrola emocji), motywacji (motywacja zadaniowa) i zachowania (planowanie
działań).

Dziecko musi upewnić się, że świat emocji nie jest zagrażający, że ludzie różnie wyrażają te same emocje, że istnieją różne strategie radzenia sobie z emocjami pozytywnymi i negatywnymi. Wiedza i doświadczenie, zdobyte w toku zabaw i gier oraz wykonywania różnych zadań samodzielnie i we współpracy, przy pomocy kolegów i nauczycieli oraz rodziców pomogą dziecku w:
• nauce podporządkowywania się regułom związanym z obowiązkami szkolnymi,
• znoszeniu napięcia emocjonalnego związanego np. z czekaniem na swoją kolej w zabawie czy podczas pracy w zespole,
• doświadczaniu negatywnych emocji przy niepowodzeniach w realizacji
zakładanych przez siebie czy oczekiwanych przez nauczyciela celów.

Jak pracować?

• dostarczać wiedzy o emocjach przez ich: 1) nazywanie i opisywanie w różny sposób – słowami, gestami, minami; 2) umożliwianie obserwowania różnic i podobieństw w przejawach emocji; 3) poszukiwanie związków między emocjami, a tym, co je mogło wywołać (np.: co czują bohaterowie? opowiadanych bajek, czytanych historyjek, oglądanych filmów)
• tworzyć okazje, by w zabawie, grach i pracy zespołowej był czas na ekspresję emocji (jak pokazać to, co czujemy bez używania słów?), dzielenie się emocjami z innymi (powiedzcie sobie w parach, co każdy z was czuł, gdy skończyliście zadanie) i radzenie sobie z silnymi emocjami (co zrobić, żeby się uspokoić?; jak opanować złość?; jak pokazać komuś, że zrobił nam przykrość?; jak pokazać innym, że bardzo się z czegoś cieszymy?)
• zachęcać do zastanawiania się nad sobą i swoim działaniem przez udzielanie dziecku informacji zwrotnych, rozmawianie o celach i zasadach wspólnej pracy i zabawy, zachęcanie do wyrażania uczuć w rozmowie, przez rysunek, gestem, miną, odgrywanie postaci
i scenek

 

MIEJSCE: PRZESTRZEŃ I CZAS

Cel: stawanie się przez dziecko osobą coraz bardziej świadomą swoich korzeni i swojej
małej ojczyzny, o coraz lepszej orientacji w czasie i przestrzeni, rozumiejącą, co się
dzieje i dlaczego.

               Poznawanie świata przez dziecko rozpoczyna się od poznawania najbliższego
otoczenia. Nowym dzisiaj obszarem już we wczesnym dzieciństwie jest świat poznawany dzięki Internetowi. Dziecko przychodzi więc do szkoły bogate w różnorodną wiedzę, często jednak jest ona niepełna i nieuporządkowana.
• Każda rodzina żyje w jakimś miejscu i to jest świat, jaki dziecko może już bardzo wcześnie poznawać bezpośrednio, czyli uczestnicząc w nim, oraz pośrednio – słuchając tego, co opowiadają mu inni ludzie.
• Pójście do przedszkola, a potem do szkoły rozszerza ten krąg, ale też pogłębia i porządkuje posiadaną wiedzę. Oznacza to bardziej systematyczne, a nie jedynie okazjonalne poznawanie własnego osiedla, wioski, ulicy i miasta, regionu, także poznawanie ich historii i kultury we wszelkich jej przejawach.
• Praca w szkole musi być także zorganizowana w jakimś porządku czasowym, najlepiej w dłuższej perspektywie czasu. Można organizować działania uczniów według pór roku bądź miesięcy albo ważnych uroczystości, w tym różnych rocznic, także w środowisku lokalnym.

Jak pracować?

• organizowanie wycieczek do różnych miejsc w okolicy, jak biblioteka, poczta, fryzjer, magiel, urząd gminy, gospodarstwo rolne, remiza strażacka
• zapraszanie do szkoły i spotkania z władzami rejonu i osobami pełniącymi różne funkcje użyteczne dla wszystkich (sołtys, wójt bądź burmistrz, pracownik urzędu gminy, weterynarz, policjant)
• uwzględnianie kalendarza ważnych wydarzeń, imprez, rocznic, tradycji lokalnych
• rozmawianie o historiach rodzinnych, zachęcanie dzieci do takich rozmów w domu
• pielęgnowanie lokalnej kultury i tradycji, w tym kulinarnej, zwyczajów, obrzędów np. weselnych
• zachęcanie dzieci do uczestniczenia w różnych spotkaniach i wycieczkach, ale również ich organizowania, przygotowywania i podsumowania