Warto przeczytać

Prof. dr hab. Anna I. Brzezińska. Zespół Wczesnej Edukacji, Instytut Badań Edukacyjnych w Warszawie

                        Na gotowość szkolną dziecka istotnie wpływa dojrzałość poznawcza, emocjonalna i społeczno-moralna.  Dojrzałość ta ma też istotny wpływ na jego powodzenie w szkole, szczególnie w okresie adaptacji do systemu szkolnego w klasie I. Dojrzałość ta kształtuje się już w okresie wczesnego dzieciństwa, czyli przed 3. rokiem życia. Jednak szczególnie intensywnie rozwija się w wieku przedszkolnym, głównie pod wpływem oddziaływań rodziców i nauczycieli w przedszkolu. Niezwykle istotne jest, aby opiekunowie dziecka na co dzień stwarzali mu różnorodne okazje do nabywania i kształtowania umiejętności stanowiących podstawę do nabywania kolejnych kompetencji w szkole.

 

PRZEJAWY GOTOWOŚCI DZIECKA DO SZKOLNEGO UCZENIA SIĘ.

GOTOWOŚĆ POZNAWCZA
•posiada podstawowe informacje o sobie: potrafi się przedstawić, podać swój wiek, adres zamieszkania, imiona rodziców i podstawowe informacje o swojej rodzinie i najbliższym otoczeniu
•wykazuje umiejętność orientacji w przestrzeni: potrafi lokalizować miejsca w najbliższym otoczeniu – swoje przedszkole, najbliższy sklep, bank, park
•wykazuje umiejętność orientacji w czasie: zna dni tygodnia i ich kolejność; potrafi również ocenić czas trwania zdarzeń np. ile zajmie mu droga do przedszkola
•rozumie związki przyczynowo-skutkowe: np. proces przygotowania i wypieku ciasta
•interesuje się czytaniem, pisaniem, liczeniem, samo próbuje to robić, zadaje pytania
•potrafi skupić uwagę przez dłuższy czas na tej samej czynności
•zaczyna stosować indywidualne strategie pamięciowe: np. kilkakrotnie powtarza podaną mu treść czy jakieś polecenie
•interesuje się otaczającym je światem, zjawiskami przyrody, tym, co podają wiadomości np. w radio czy telewizji
•zaczyna interesować się szkołą, pyta o to rodzeństwo bądź starszych kolegów

              Gotowość szkolna dziecka w dużym stopniu zależy od tego, w jakim środowisku się ono rozwija.  Najpierw środowisko rodzinne, a potem przedszkolne tworzą warunki dla realizowania kolejnych zadań rozwojowych, czyli pobudzają i aktywizują, kierują dziecko ku nowym wyzwaniom, wspierają w ich pokonywaniu. Wiąże się to z dostarczaniem różnorodnej stymulacji poznawczej (np. wizyty w muzeach i teatrze, podróże, wspólne przeglądanie i czytanie książek, przeszukiwanie Internetu), doświadczeń społecznych (zadbanie o kontakty dziecka zarówno z dziećmi, jak dorosłymi – np. krewnymi, sąsiadami) i tworzeniem przestrzeni dla twórczych działań dziecka (np. zachęcanie dziecka do różnorodnych form ekspresji artystycznej, kształtowanie w nim postawy „badacza”).

JAK PRZYGOTOWAĆ DZIECKO DO ZDOBYCIA POSZCZEGOLNYCH KOMPETENCJI?

SAMODZIELNOŚĆ I ZARADNOŚĆ W CODZIENNYCH SYTUACJACH ŻYCIOWYCH I SZKOLNYCH :

•dziecko w wieku przedszkolnym wiele rzeczy potrafi zrobić i przejawia coraz większą potrzebę samodzielności
•zwykle bez trudu radzi sobie w codziennych czynnościach, jak utrzymywanie porządku w swoim pokoju, układanie zabawek, książek, składanie swojego ubrania, jedzenie, mycie, pomaganie w domowych obowiązkach – podlewanie kwiatów, pomoc w gotowaniu

ZADANIA RODZICÓW:
• dostrzeganie przez rodziców osiągnięć dziecka
• rozmawianie z dzieckiem o jego umiejętnościach, dzięki czemu staje się coraz bardziej świadome tego, co umie i z satysfakcją z tego korzysta
• uwzględnianie pomysłów i propozycji dziecka
• pozwalanie na podejmowanie decyzji, dotyczących spraw dziecka, np. przy wyborze ubrania, podejmowanej aktywności, rodzaju zabawy
• wyznaczanie rozmaitych „specjalnych” zadań np. karmienie i dbanie o domowe zwierzątko, sprzątanie ogrodu czy spiżarni

EFEKT:

•dziecko stanie się bardziej pewne siebie, zaradne, a samodzielny sześciolatek z większą łatwością będzie radzić sobie z zadaniami czekającymi go w szkole
 

RADZENIE SOBIE W SYTUACJACH TRUDNYCH I NIETYPOWYCH ORAZ ZNOSZENIE NIEPOWODZEŃ:

• dziecko w wieku przedszkolnym potrafi sobie radzić w sytuacjach nietypowych, nagłych, zaskakujących, o ile tylko nie naruszają jego poczucia bezpieczeństwa
• kompetencje radzenia sobie zostały nabyte w sytuacjach naturalnych, o ile rodzice nie usuwali wszelkich przeszkód i pomagali dziecku wytrwać w trudnej sytuacji

ZADANIA RODZICÓW:

• pokazanie na własnym przykładzie, że nie wszystkie zadania i plany udaje się zrealizować z zamierzonym skutkiem
• pokazanie, że również dorosły napotyka na różne trudności i niepowodzenia
• rozmawianie o tym, że ważne jest „mierzenie się” z kolejnymi wyzwaniami, ponieważ każde z nich niesie ze sobą ważne doświadczenia, daje nową wiedzę
 

EFEKT:

• dziecko stanie się bardziej wytrwałe
• nauczy się szukać pomocy, a nie biernie czekać, aż pojawi się dorosły
• będzie z większą łatwością akceptować swoje niepowodzenia, a ewentualne szkolne trudności traktować jako wyzwania, a nie jako zagrożenia czy przeszkody nie do pokonania


NOWE KONTAKTY SPOŁECZNE:                                      

• dla sześciolatka osobami najbardziej znaczącymi są najbliższe mu osoby – rodzice, starsze rodzeństwo, dziadkowie, nauczyciele w przedszkolu
• dziecko na swój sposób rozumie relację przyjacielską – przyjaciel wyróżniany jest przede wszystkim jako partner zabaw
• pod koniec wieku przedszkolnego zmienia się natura relacji z innymi dziećmi, coraz częściej chodzi nie o zabawę, ale o wspólne zadanie, wymagające jasnego komunikowania własnych emocji, intencji, potrzeb

ZADANIA RODZICÓW:

• umożliwianie kontaktów z różnymi osobami dorosłymi w domu i poza nim
• umożliwianie kontaktów z dziećmi w różnym wieku
• rozmawianie z dzieckiem o zasadach i zwyczajach
komunikacji z dziećmi i osobami dorosłymi
• omawianie z dziećmi nowych dla nich reguł życia społecznego
• sygnalizowanie możliwych niebezpieczeństw, np. kontakt z osobami nieznanymi

EFEKT:

• dziecko nauczy się lepiej dostosowywać swoje zachowanie do okoliczności
• dziecko opanuje różne sposoby nawiązywania i podtrzymywania kontaktów społecznych z dorosłymi
• dziecko nauczy się lepiej dostosowywać swoje zachowania do oczekiwań kolegów w różnym wieku, a jednocześnie jaśniej wyrażać swoje potrzeby

 

NOWE ZADANIA I ROZLICZANIE SIĘ Z NICH:

• aktywność dziecka w wieku przedszkolnym w dużej mierze charakteryzuje się beztroską,
nieuporządkowaniem
• dziecko poznaje otoczenie na drodze swobodnego, okolicznościowego gromadzenia doświadczeń
• dziecko często koncentruje się bezpośrednio na samej działalności, nie podporządkowując jej określonemu celowi, stąd jest mało skuteczne i mało wytrwałe
 

ZADANIA RODZICÓW:

• najważniejszym zadaniem rodziców jest pomoc dziecku w formułowaniu celów oraz wsparcie w utrzymaniu odpowiedniej motywacji do ich realizacji
• włączanie dziecka w różne czynności domowe i pilnowanie, by je kończyło oraz pomaganie mu w tym, gdy traci zapał
• wspólne planowanie tego, co należy zrobić w jakiejś sytuacji, np. robienie zakupów czy
planowanie wakacyjnego wyjazdu

EFEKT:

• dziecko nauczy się, że aby osiągnąć jakiś cel trzeba pomyśleć o tym, jak to zrobić
• stopniowo wykształci się postawa systematyczności, rzetelności, dokładności w działaniu
• dziecko zacznie odczuwać satysfakcję z osiągania wyznaczanych przez siebie celów

 

GOTOWOŚĆ EMOCJONALNA:

•potrafi wyrażać swoje emocje w sposób akceptowany przez innych ludzi, stara się hamować takie przejawy emocji jak krzyk, pisk, podskoki, bieganie, szarpanie innych

•rozpoznaje i umie nazywać emocje własne oraz innych
•rozumie swoje emocje, np. wie, co jest przyczyną jego smutku lub złości
•zaczyna kontrolować swoje emocje, np. umie chwilę poczekać na nagrodę, umie znosić porażki
•rozumie wpływ swoich emocji na innych ludzi, np. gdy jestem smutny, moja mama też jest smutna
 

GOTOWOŚĆ SPOŁECZNA:

•potrafi inicjować kontakty z innymi dziećmi i odpowiadać na ich zainteresowanie
•umie podtrzymać kontakt, kontynuuje rozmowę, zadaje pytania, słucha uważnie                         i odpowiada na pytania
•stosuje zasadę wymienności w kontaktach społecznych, np. kiedy ja mówię, ty słuchasz, a kiedy mówisz ty, ja słucham ciebie
•umie bawić się zgodnie w grupie dzieci i umie z nimi współpracować
w zabawie i przy prostych zadaniach

 

GOTOWOŚĆ MORALNA:

•zna podstawowe normy i zasady obowiązujące w określonych miejscach, np. w domu, sklepie, teatrze, kościele, u lekarza
•potrafi podporządkować się zasadom wyznaczonym przez dorosłych
•respektuje umowy zawarte z innymi ludźmi
•jest obowiązkowe i wytrwałe także wtedy, gdy nikt go w danej chwili nie chwali i nie kontroluje, samodzielnie finalizuje rozpoczętą przez siebie czynność, np. rysunek
 

POSTAWA WZGLĘDEM SZKOŁY I UCZENIA SIĘ:

•dostrzega korzyści płynące z nauki pod kierunkiem innej osoby
•posiada pozytywny obraz szkoły
•rozumie różnice między rolą przedszkolaka i ucznia
•zna podobieństwa między rolą przedszkolaka i ucznia

Broszura współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego.